
Batı dillerinde bir nesnenin küçük boyutlardaki
örneğini belirten "Minyatür" sözcüğü, zamanla kitap resmi
için kullanılan bir terim halini almıştır. Eski Türk kaynakları
kitap resmi için "Nakış", "Tasvir"; minyatür ressamı için
de "Nakkaş", "Musavvar" gibi sözcüklere yer verirler.
8. ve 9. yüzyıla ait olan ve günümüze gelmiş Türk
resim sanatının örnekleri arasında, duvar resmi ve figürlü işlemelerin
yanında minyatürler de bulunmaktadır. Türklerin eski yurtları Orta
Asya'da, Türkistan'da yaşadıkları döneme ait olduğu düşünülen minyatür
örnekleri hala Topkapı Sarayı arşivlerinde bulunmaktadır.
Fatih Sultan Mehmed döneminden, 19. yüzyıla uzanan
döneme ait ise çok sayıda minyatür eser günümüze ulaşmıştır. Fatih
Sultan Mehmed döneminde yapılmış birçok minyatürlü eser, Türkmen
minyatürlerinin etkisini göstermektedir. Bu eserler dönemin giyim,
müzik aletleri ve eğlence hayatı gibi bazı özelliklerini de yansıtırlar.
Kanuni Sultan Süleyman dönemi, Osmanlı minyatür
sanatında pek çok yeniliğin denendiği bir dönemdir. Bu yenilikler
arasında, tarihi olayları saptama anlayışının "şehnâmecilik" adıyla
resmi bir görev halini alması da vardır. Bu anlayış içinde tarihi
olaylar yazma olarak kayda geçirilirken, bir yandan da resimleniyordu.
İmparatorluğun doğu ve batısındaki savaşlar, fetihler ve seferler,
tahta geçişler, yabancı elçilerin kabulü, bayram kutlamaları gibi
önemli olayların yanı sıra, bazen sultanın yalnızca tek bir seferi
de ele alınabiliyordu
Sonraki dönemlerde tarihi olayları gerçekçi bir
tavırla saptama anlayışı, artık Türk minyatür sanatının değişmez
bir özelliği olarak gelenek haline gelecektir.
Topkapı Sarayı'nı gösteren minyatürler, önemli
özellikleri ve genel görüntüsüyle sarayın bu dönemdeki durumunu
yansıtan birer belge değerindedir. Şematik bir biçimde ele alınmış
olan saray sahnelerini gösteren minyatürlerde birçok olay tasvir
edilmiştir. Katipler, öteki görevliler ve toplantı halindeki vezirler
resmedilmiştir. Kubbealtı revağının altında, köşede maaş olarak
dağıtılacak altın ve gümüşler tartılmakta, keselere konup, mangalda
eritilen balmumu ile mühürlenmektedir. Öte yandan minyatüre bakanların
olayların bütününü anlayabilmesi için binalar açık bir kesit halinde
gösterilmiştir. Sultan'ın Topkapı Sarayı ikinci avlusunda tahta
çıkma töreni de yalın düzenleme şemasına bir örnektir. Bu kompozisyonda
yeni sultana bağlılıklarını sunacaklar yarımay biçiminde çizilmişlerdir.
Bu kompozisyonda olayın bütün ayrıntıları tam olarak ele alınmış,
eser böylelikle resimli bir belge niteliği kazanmıştır.
Kanuni döneminde başlayan tarihi konuların işlenmesi
ve şehnâmecilik'e bağlanıp devletin resmi tarihini belgeleme niteliği
alması, klasik döneminde Türk minyatürüne ana karakterini kazandıracak,
İslam ülkelerinde gelişen minyatür sanatı içinde ötekilerden ayrılan
bir okul oluşturacaktır.
17. yüzyılda minyatür sanatı bir yandan geleneksel
üslubu sürdürürken öte yandan albüm resmi birdenbire büyük bir önem
kazanmıştır. hiçbir metne bağlı olmayan tek tek figürlerin ya da
günlük hayatla ilgili konuların işlendiği örneklerden oluşur. Çeşitli
tipte insanlar giyim özelliklerini belirtmeye özen gösterecek biçimde
işlenmiştir
Batı'ya açılışın yoğunlaştığı Lale Devri'nde minyatür
sanatında Batı resmi tarzında ilginç gelişmelere tanık olunur. 19.
yüzyıl boyunca minyatür sanatı güncelliğini yitirmiş ve yavaş yavaş
yerini Batı resim tekniğiyle yapılmış yağlıboya tablolara bırakmıştır.
Aşağıda yer alan minyatür örneklerini detaylı olarak görebilmek
için resimlere tıklayınız.

Bab-I Hümayun, Şehinşehname'den, Nakkaş Osman, 16.yy |

|

Medrese |

|

Harita: Avrupa ve Anadolu , Hacı Ebul Hasan |

Kanuni Sultan Süleyman'ın Cülus Töreni, Matrakçı Nasuh,
Süleymanname) |

Sultan'a Hediye Sunulması,
Levni, Surname-I Vehbi |

Harem Bahçesinde Meclis
I.Ahmed Albümü |

Dünya Haritası
Piri Reis
|

Ordunun saraydan savaş için ayrılışı (Nusretname) |

Kanuni Sultan Süleyman'ın Şeyh Abdüllatif'i Kabulü (Hünername) |

Budin Kalesi fethi (Hünername) |

Dünya Haritası
Piri Reis |

Yavuz Sultan Selim'in Donanma Komutanı Barbaros Hayrettin Paşa'yı
kabulü (Süleymanname) |

Ulema (Alimler) ve öğrenciler (Levni, Surname-i Vehbi) |

Kanuni Sultan Süleyman ve Mohaç Savaşı (Hünername) |

Mohaç Savaşına katılan süvari birlikleri (Hünername) |

Mimarlar Loncası (Nakkaş Osman, Sürname-i Humayun) |

Kanuni Sultan Süleyman'ın İran Elçisini kabulü (Matrakçı Nasuh,
Süleymanname) |

Kanuni Sultan Süleyman'ın Kırım Hanı'nı kabulü (Hünername) |

|